Als er over onderwijs geschreven wordt, gaat het vaak over wat er in het lokaal gebeurt. Didactiek en pedagogiek, al dan niet vernieuwend, ze zijn toch afhankelijk van de randvoorwaarde: een goed lokaal. Maar wat maakt een lokaal nu praktisch bruikbaar, wat voor keuzes kun je maken en wat levert het je op? In een eerder artikel zijn we ingegaan op het ontwerpen van een nieuwe leeromgeving. In dit artikel kijken we naar 6 voorbeelden van scholen die voor een ander soort leeromgeving hebben gekozen.
Leeromgeving
Binnen een leeromgeving worden er verschillende dingen van leerlingen verwacht. Dit betekent ook dat je het beste kunt proberen om hier de leeromgeving op af te stemmen. Een aantal activiteiten die leerlingen (kunnen) ondernemen, en de bijbehorende eisen kun je hieronder zien:
- Zelfstandig werk: leerlingen werken (vaak in stilte) zelfstandig aan de opdrachten of taken.
- Groepswerk: leerlingen kunnen overleggen, samen afspraken maken of samen opdrachten maken.
- Maken/produceren: Experimenten, verven, tekenen, ontwerpen, maken. Veel dynamiek en ruimte om te bewegen.
- Onderzoek: Computers en boeken, leerlingen kunnen zelfstandig onderzoek doen.
- Presenteren/klassikale instructie: Ruimte voor 30 leerlingen, bord, beamer/scherm.
- Werk bewaren en inleveren: Als er veel gemaakt wordt, waar bewaar je dit dan?
In een goed ontworpen leeromgeving heb je de ruimte als docent om de leerlingen op bovenstaande activiteiten zo goed mogelijk te bedienen. Het belangrijke daarbij is de balans: het is zonde als ruimtes weinig gebruikt worden. Andersom: als er problemen optreden in verband met ‘over-booking’ dan is dat ook vervelend… maar hoe zou je dit dan kunnen aanpakken?
Ørestad High School in Denemarken
Ontworpen door 3XN architects is er bij het ontwerpen van dit schoolgebouw uitgegaan van een visie waarbij er buiten de bestaande vakken, organisatie en manier van lesgeven is gedacht. Centraal bij dit ontwerp staat flexibiliteit van lessen en klassen, een sterke overeenkomst met leren in de ‘echte wereld’ en het gebruik van ICT. Daarbij zijn er naast open werkruimtes, ook gesloten lokalen aanwezig. Het idee hierachter is dat vakdocenten per moment kunnen kijken aan wat voor ruimte er behoefte is; het zijn dus geen vaklokalen. Een goed beeld kun je krijgen door de volgende video:
String Theory School in Philadelphia (VS)
Een school die we eind 2016 hebben bezocht en waarbij naar voren kwam hoe makkelijk het soms kan zijn om je gebouw anders te gebruiken. De school is gehuisvest in een oud kantoorgebouw, waarbij de kantoorruimtes zijn omgevormd tot (soms zeer ruime) klaslokalen. Door de grootte van het gebouw, hield de school veel lege ruimtes over. In plaats van deze leeg te laten, is er slim gebruik van gemaakt: bedrijven mogen er gratis hun werkzaamheden verrichten. In ruil daarvoor, moeten zij beschikbaar zijn om samen te werken met de school. Concreet houdt dit in dat er bijvoorbeeld een schoenenontwerper werkt, die één dag per week samen met de leerlingen werkt aan nieuwe ontwerpen en de productie daarvan. Een mooi voorbeeld van de school als onderdeel van de maatschappij.
Telefonplan in Zweden
Een school waarbij de community het uitgangspunt is. Ontworpen door Architect Rosan Bosch, is het idee achter dit ontwerp dat leerlingen zowel zelfstandig als in groepen kunnen werken in een ontspannen omgeving. De meubels in het gebouw zijn zo ontworpen dat ze aansporen om het dialoog met elkaar aan te gaan tijdens samenwerkingsprojecten. De eerste school die volgens dit principe is ontworpen staat in Stockholm en de bedoeling is dat er meer van dit soort scholen volgen.
Visserhok Container Classroom in Kaapstad (Zuid Afrika)
Hoe maak je een school met weinig middelen? Een school waarbij het budget en daardoor de keuze minder groot was dan andere scholen in deze lijst, maar desondanks zeker bijzonder is om te zien. De school is gelegen in een buitenwijk van Kaapstad en is gebouwd voor kinderen uit armere gezinnen in de regio. De school, ontworpen door Tsai studio, bestaat uit één container, die is omgevormd tot een klaslokaal en waar een speelruimte omheen is gebouwd. Het laat zien hoe je met weinig middelen toch een leeromgeving kan maken; een mooie oplossing voor het onderwijs in armere landen.
Abedian School of Architecture (Australië)
Ontworpen door CRAB studio, is bij het ontwerpen van deze school voor de architectenopleiding (ja, dan verwacht je wel wat), vooral uitgegaan van datgene wat buiten het curriculum plaatsvindt; de buitenwereld naar binnenhalen dus. Belangrijke kernwoorden voor het schoolgebouw waren ‘interactie’ en ‘klimaat’: bij het ontwerp is getracht de ruimtes dusdanig vorm te geven dat de studenten werden aangespoord om het dialoog met elkaar aan te gaan in een omgeving waar het soms ongekend warm kan worden. Ook hier werken ze met dynamische ruimtes: door middel van het meubilair kunnen ruimtes gemakkelijk een ander doel dienen.
Innova Schools in Peru
Een Peruaanse miljonair contracteert een ontwerpbureau om het schoolsysteem opnieuw vorm te geven, met Innova Schools als resultaat. Een modulair gebouw in Peru, wat vanaf de grond af aan is opgebouwd met behulp van Design Thinking. De functie en vorm zijn hier sterk gecombineerd: het onderwijs is gelijktijdig met het gebouw vormgegeven, waardoor het dus goed op elkaar aansluit. De lokalen zijn modulair en kunnen groter en kleiner worden gemaakt en de buitenruimtes zijn dusdanig ingericht dat ze als lesruimte kunnen worden gebruikt.
Zoals je kunt lezen bedienen de scholen hierboven verschillende doelgroepen, wat ook maakt dat de leeromgevingen erg divers worden vormgegeven. Wel zijn het allemaal scholen die buiten de traditionele kaders hebben gedacht: er is niet uitgegaan van een ‘standaard les’. Het zijn voorbeelden van out-of-the-box denken en lef tonen.
Ben je zelf nog bekend met scholen die het anders hebben aangepakt? Misschien ook scholen in Nederland? Laat dan gerust een reactie achter; we vullen deze lijst graag aan!
Mede-oprichter van Vernieuwenderwijs. Daarvoor onderwijskundige in het hoger onderwijs en leraar geschiedenis en maatschappijleer in het voortgezet onderwijs. Praat graag over en is graag bezig met: didactiek, curriculumontwerp, toetsing, leren leren en veranderkunde. Actieve ontwikkelaar, onderzoeker en spreker.
Dit is een MBO school in Nederland met een bijzondere leeromgeving: http://groenonderwijs.nl/nieuws/aeres-heet-kamelen-lamas-en-ezels-welkom/17682/
Mag ik jullie uitdagen? Ik ben betrokken bij een gloednieuwe start-up van twee examen studenten van Bouwkunde van de TU Delft, http://www.thevrchitects.nl/#About. Zij kunnen met VR de meest passende leeromgeving ontwerpen, met kinderen, leraren en ouders. Zonder een steen op de andere te leggen. Ze geloven – als idealisten- heilig in een community, in plaats van een verdienmodel. Met een aantrekkelijk lokkertje (mag je zelf bedenken) komen ze naar Peer (of waar dan ook).
Zeer interessant. Dank. Ik merk dat de wereld van buiten naar binnen halen vaak leidt tot een veel taligere leer- en schoolomgeving. Wie heeft hier mooie foto’s en voorbeelden van en wil ze met mij delen?