Van kerndoelen naar kernvragen

Op welke manier zorg je er voor dat leerlingen werken aan hun leerdoelen, zonder dat het als afvinken voelt? Vaak is het gebruikelijk om de les te beginnen met het doel, zodat leerlingen duidelijkheid hebben. Tegelijkertijd is de les beginnen met een doel vaak erg saai. Je wilt leerlingen triggeren, motiveren. Je wilt ze nieuwsgierig maken. Wat als je in plaats van kerndoelen, werkt met kernvragen?

Kerndoelen

In de eerste jaren van het voortgezet onderwijs worden leerlingen geacht te streven naar het beheersen van de kerndoelen. Dit zijn 58 doelen, verdeeld over vakken Nederlands, Engels, reken en wiskunde, mens en natuur, mens en maatschappij, kunst en cultuur en bewegen en sport (en als mogelijke aanvulling: Friese taal en cultuur). Het zijn de doelen waar methode-makers zich op baseren en waar veelal mee gewerkt wordt. De kerndoelen zijn veelal een voorbereiding op de eindtermen oftewel het examenprogramma.

(Leer)doelen geven richting aan het leren, bevorderen zelfanalyse en zelfregulatie en maken feedback krachtiger. Ze zijn dan ook belangrijk. Tegelijkertijd hoeft een les er niet mee te beginnen, vaak is dat juist erg saai! Hoe zorg je er nu voor dat leerlingen gemotiveerd, actief aan de slag gaan met de doelen?

Challenges

Centraal in het leerproces van Agora-leerlingen staan challenges. Tijdens een Challenge gaan leerlingen op zoek naar antwoorden op vragen die zij zichzelf stellen. Die vragen komen uit henzelf omdat zij iets te weten willen komen over een onderwerp dat hen interesseert. Een challenge bestaat uit 6 fasen: 

1. Brainstormen. Via een woordweb, een mindmap of het schrijven van een serie vragen wordt nagedacht over een mogelijk onderwerp van de Challenge.
2. Vragen selecteren. Er wordt een keuze gemaakt van 2 of 3 vragen die de leerling het liefst beantwoord ziet.
3. Activiteiten bepalen. De leerling bepaalt welke activiteiten hij moet gaan uitvoeren om zijn vragen te kunnen beantwoorden.
4. Activiteiten uitvoeren. De leerling gaat actief aan de slag.
5. Presenteren. De leerling laat zien wat hij geleerd heeft. De vorm hiervan staat vrij.
6. Terugblikken. De leerling kijkt terug wat hij allemaal heeft gedaan. Hij besluit wat er goed ging en formuleert wat er bij een volgende Challenge anders zou kunnen.

Een challenge kan groot of klein zijn en een leerling kan aan meerdere challenges tegelijkertijd werken. De coach helpt leerlingen bij dit proces. Leerlingen en hun coaches houden de ontwikkelingen bij in het programma Egodact (tevens ontworpen door een groep Agora-leerlingen).

De ‘perfecte challenge’

Bij Buurtcollege Agora Maas en Peel, een Agora school dit jaar is gestart, zijn we dit schooljaar gestart met de zoektocht naar de perfecte challenge. In aanloop naar die start hebben we een reeks bijenkomsten gehad waarin we samen hebben gewerkt aan onze onderwijskundige en didactische kennis. Dit enerzijds om zo goed mogelijk onderwijs te geven, maar belangrijker nog: om te werken aan onze collectieve visie als team. Concreet hebben we dit gedaan door de challenge vorm te geven. Meer over Agora onderwijs kun je lezen op de website van de vereniging of dit artikel over één van de grondleggers.

Een school, maar wel anders

Eén van de onderwerpen die tijdens de reeks bijeenkomsten regelmatig naar voren kwam was: waartoe leiden we op? We zijn een Agora-school en bouwen dus op een heldere visie. Tegelijkertijd zijn we ook dat: een school. Een school die uiteindelijk te maken heeft kerndoelen en eindtermen (eindexamen). Daarbij hebben we als team gesproken over de route naar het eindexamen: we willen zoveel mogelijk voorkomen dat  het ‘spelen in de onderbouw’ wordt om vervolgens een rooster en vakken te hebben in de eindexamenjaren. 

Ook bemerken de coaches dat zij vaak zoeken naar een inhoudelijke versteviging van de challenges: bouwstenen die leerlingen kunnen gebruiken om hun challenges waardevoller te maken. Dit mede omdat leerlingen er naar vragen.  

Kernvragen

Hoe zorg je er voor dat leerlingen nieuwsgierig blijven en hun autonomie behouden en dat ze tegelijkertijd wel goed worden voorbereid op hun eindexamen? En hoe zorg je er daarbij voor dat er niets wordt afgedaan aan waar Agora voor staat? Tijdens één van de ontwikkelsessies hebben we de keuze gemaakt om de twee doelen aan elkaar te verbinden: we zetten de kerndoelen om in kernvragen.

Concreet zijn we begonnen met het omzetten van de kerndoelen naar vragen die leerlingen kunnen meenemen in hun challenges. Dit blijkt de ene keer makkelijker dan de andere keer: soms is een kerndoel erg algemeen en soms juist erg specifiek. Enkele voorbeelden work-in-progress van wiskunde, mens en maatschappij en bewegen en sport (let op: nog niet af):

Vanuit het proces zijn er twee soorten vragen ontstaan: vragen die leerlingen in hun challenge kunnen integeren (als startpunt of aanvulling op een hoofdvraag) en vragen die coaches kunnen stellen. Zo ontstaat er een set vragen die leerlingen ‘kunnen vastpakken’ voor hun challenge (en die dus ook begrijpelijk en bruikbaar voor hen moeten zijn) én een set vragen die coaches kunnen gaan inzetten. Voor dit laatste wordt de koppeling gemaakt met didactisch coachen.

Het vervolg: inspiratiesessies en data

Op Agora-scholen wordt gewerkt met inspiratiesessies: sessies waarin mensen van binnen en buiten de school inspiratie bieden over van alles en nog wat. Dit met als doel om leerlingen te verwonderen en ondersteunen bij hun challenges. Welke inspiratiesessies sluiten nu aan bij welke kernvragen? Een vervolgstap zal zijn om de inspiratiesessies te verbinden aan de kernvragen. Ook een inspiratiesessies over kerndoelen/kernvragen is daarbij zeker een idee naar leerlingen toe.

Een andere vervolgstap is het zicht krijgen op de kernvragen, oftewel de data, om zo gedegen beslissingen te kunnen nemen bij het coaches van de leerlingen. Aan welke kernvragen oftewel vakken heeft een leerling tot nu toe gewerkt en wat zou waardevol kunnen zijn voor een vervolgstap? Welke vragen zouden dus goed kunnen zijn voor een challenge of welke inspiratiesessie is echt de moeite waard? We zijn aan het onderzoeken op welke manier we deze data zo natuurlijk mogelijk zichtbaar kunnen maken, bijvoorbeeld door dit in de staande ELO te verwerken.

Meer over deze vervolgstappen in een volgend artikel. Voor nu gaan we verder in onze zoektocht in het werken met kernvragen!

Ook hier mee bezig?

Kernvragen zijn natuurlijk niet enkel voor Agora-scholen: het kan voor ieder onderwijs nuttig zijn! Misschien werk je zelf al met kernvragen of iets soortgelijks? Of nemen jullie hier als school ook stappen in? We lezen het graag hieronder terug in een reactie en wellicht kunnen we contact hebben en met en van elkaar leren! 😊