5 manieren om onderwijs te ontwikkelen: de curriculumkit in actie!

Hoe ontwerp je nu effectief, goed en leuk onderwijs, samen met collega’s? Waar begin je, en hoe zorg je dat je overzicht houdt? Welke keuzes maak je, en waarom die je dat? Dit soort vragen (en nog veel meer) liggen aan de basis van de CurriculumKit. Met behulp van de Kit werk je met je team stap voor stap naar betekenisvol onderwijs, en daarbij heb je meer dan 1 manier!

Inmiddels hebben al veel verschillende teams de kit gebruikt, en altijd met plezier én succes. Sterker: binnen verschillende scholen en opleidingen wordt het nu ingezet als de standaard manier om onderwijs te ontwikkelen. Het leuke daaraan is dat we hierbij zelf ook ontdekken dat er andere manieren zijn om de CurriculumKit in te zetten.

Opzet van de CurriculumKit

In de basis is de CurriculumKit vooral een goede manier om vanuit backward design vorm te geven aan een curriculum. Onder het curriculum wordt hier verstaan: een plan om te leren. Kortom: het begrip ‘curriculum’ klinkt groot, maar het gaat over een afgebakend gedeelte binnen het onderwijs. Een verzameling van doelen waarmee een bepaald onderwerp of concept behandeld wordt.

Vanuit deze doelen wordt er gedacht over de toetsing (hoe maak je het leren zichtbaar?) en over de succescriteria die hierbij horen. Van daaruit denk je over de activiteiten die nodig zijn om de doelen te behalen. Deze ‘constructive alignment’ helpt om te zorgen voor effectief onderwijs, waarbinnen daardoor veel mogelijkheden zijn om andere keuzes te maken.

De ‘Twin Sins’ vermijden

Een van de dingen die vaak gebeuren bij het zelf ontwerpen van onderwijs wordt ook wel de ‘Twin sins’ (Wiggins & McTighe, 1998) genoemd. Het gaat om twee valkuilen waar docenten regelmatig intrappen:

• Inhoud afvinken: te veel leerstof behandelen, wat zorg voor oppervlakkig leren (‘alles moet voor de toets worden behandeld’)

• Activiteit vooropstellen: leeractiviteiten plannen die niet in lijn zijn met de leerdoelen (‘de werkvorm is leerzaam, dus die ga ik inzetten’)

Bij deze valkuilen heb je een mooi onderwijsprogramma met activiteiten of instructies, maar een gebrek aan doelen, succescriteria en toetsing. Hierdoor wordt er wel tijd besteed aan het leren, maar betekent dit nog niet dat er ook echt geleerd is. Start vanuit de doelen, maar daarna keuzes in activiteiten en instructie die helpt om het geleerde aan te tonen.

Verschillende mogelijkheden

Het aantonen van wat er geleerd wordt: daar helpt de Kit bij. Het fijne aan de CurriculumKit is dat je een soort onderwijs-maak-gereedschapskist hebt liggen. Naast de ‘gewone’ manier van inzetten van de CurriculumKit kun je het namelijk ook op verschillende andere manieren inzetten. Hieronder hebben we vijf verschillende manieren waarmee de CurriculumKit gebruikt kan worden om het onderwijs te verbeteren.

Vakoverstijgend onderwijs

De CurriculumKit kan goed ingezet worden bij het ontwerpen van vakoverstijgend onderwijs of projecten of thema-weken. Vaak wordt een dit aangevlogen vanuit de activiteiten of de onderwerpen. Bijvoorbeeld: een project met het thema ‘Tweede Wereld Oorlog’ en daar doen verschillende vakken aan mee. Maar welke doelen horen hierbij? En welke vakken doen mee? Als je dit helder hebt kun je met de verschillende vakdocenten samen een project vormgeven met de CurriculumKit.

Ontwikkelen van visie

De CurriculumKit is vooral praktisch gericht: hoe dichter bij het onderwijs hoe effectiever het in de praktijk is. Maar het werkt ook goed als een middel om visie helder te krijgen. Binnen een opleiding kan het door verschillende onderwijskundig leiders gespeeld worden, waarbij het resultaat vooral interessant is. Want wat zeggen de keuzes die samen gemaakt zijn nu echt? En wat betekent dit voor de opleiding of school? De opbrengst is dan niet direct een opdracht, project of lessenserie, maar wel een document wat richting geeft aan verdere (visie)ontwikkeling. Juist door het op dat niveau zo praktisch mogelijk te maken kun je daarna van een afstandje kijken.

Ontwerpen van modulair onderwijs

Veel scholen zijn opzoek naar manieren om het onderwijs modulair te maken. Het ideaalbeeld: leerlingen kunnen keuzes maken en bepaalde onderdelen zijn eenvoudig uit te wisselen of op een andere manier te arrangeren. Het gevaar dreigt dan vaak snel dat er te weinig of veel te veel afwisseling komt tussen de modules. Hierdoor is het in de praktijk ingewikkeld om het op elkaar af te stemmen. Door gezamenlijk te kijken naar de modules en hier keuzes in te maken kun je als team voor een goede verdeling zorgen. Denk aan een spreiding van de soorten toetsen en verschillende werkvormen die je bewust wel/niet laat terugkomen. Je bedenkt dan samen een kader waarbinnen de verschillende modules verder uitgewerkt worden.

Ontwerpen van nieuwe VMBO-vakken

Het VMBO is erg in beweging. Sterk Techniek, de Nieuwe Leerweg: zomaar twee zaken die grote invloed hebben op de verdere ontwikkeling van het VMBO. Wat hier dan meteen om de hoek komt kijken is het ontwikkelen van lesmateriaal. En bij grote druk op het ontwikkelen van nieuw materiaal is het moeilijk om overzicht te houden, met name wanneer de vakken erg praktisch gericht zijn. Je kunt snel een lijn neerzetten door uit te gaan van de doelen van een keuzevak, en te bedenken hoe de praktische vaardigheden aangetoond moeten worden. De Kit helpt in het aanscherpen van deze lijn, zodat je snel de opdrachten kunt uitwerken.

Leerlingen laten werken met de kit

Een laatste interessante variant is om leerlingen zelf te laten werken met de CurriculumKit. Hiermee kunnen ze, binnen vooraf gestelde doelen, zelf vormgeven aan de manier waarop ze doelen willen behalen. Dit is niet iets wat je ‘zomaar’ moet doen, maar wanneer leerlingen al gewend zijn om meer keuzes te maken is dit een uitdagende optie. Hieruit komen vaak de bijzondere projecten, waarbij leerlingen niet alleen eigenaar zijn van wat ze willen doen, maar vooral ook moeten nadenken over de toetsing er van.

De CurriculumKit is dus een handig middel om onderwijs te ontwerpen. Het helpt om als team meer grip te krijgen op de inhoud van het onderwijs, en om hier echt samen constructief aan bij te dragen. Daarbij wordt je verrast door de vele mogelijkheden die er ontstaan, waardoor je niet alleen voor effectief, maar ook voor leuk onderwijs zorgt. Meer weten over de Kit? Ga dan naar de website.