Het onderwijs is aan het veranderen. Steeds meer docenten werken met formatieve toetsen en leerlingen worden steeds meer betrokken bij hun leerproces. Toch hebben we een examenritueel waarbij leerlingen niet worden betrokken bij het nakijken van hun toets en pas na een maand inzicht krijgen in hun prestaties. Kan dit dan niet anders? Jawel – het kan gewoon. Het is tijd om de norm te doorbreken.
Het examenritueel
In het voortgezet onderwijs maken alle leerlingen in hun laatste leerjaren schoolexamens (SE’s) en in hun laatste leerjaar het Centrale Eindexamen (CE). Het CE wordt vervolgens nagekeken door de vakdocent van die klas (1e correctie) en daarna door een vakdocent van een andere school (2e correctie). Uiteindelijk wordt op de dag dat de landelijke normering bekend wordt gemaakt, de uitslag met leerlingen gedeeld.
Artikel 48. Vaststelling uitslag
2. De uitslag luidt «geslaagd» of «afgewezen».
Om eerder inzicht te krijgen in hoe hij of zij het examen heeft gemaakt, mag een leerling tijdens het examen een kladblaadje met antwoorden maken en mee naar huis nemen. Met behulp van het correctievoorschrift, wat op de dag zelf online verschijnt, kan een leerling dan inzicht krijgen in het behaalde aantal punten. Leerlingen kunnen dit vervolgens met anderen bespreken, om zo goed in te schatten hoeveel punten zij hebben behaald.
Leerlingen worden dus niet betrokken bij het nakijken van hun eigen toets, moeten na het maken er van ruim 1 maand wachten alvorens zij de uitslag krijgen, ..maar mogen wel hun eigen antwoorden overschrijven, het correctiemodel inzien en dit vrij bespreken (dus ook met docenten). In hoeverre hebben scholen tegenover leerlingen dan een geheimhoudingsplicht, ten aanzien van het behaalde aantal punten?
Het eindexamenbesluit
Om te kijken wat scholen wettelijk moeten en mogen, moet er worden gekeken naar het eindexamenbesluit. Hierin staan alle regels waar de betrokkenen rondom het examen zich aan moeten houden. Ten aanzien van het betrekken van leerlingen bij het nakijkproces en hen inzicht geven in de prestaties, is het volgende artikel van belang:
Artikel 57. Bewaren examenwerk
1. Het werk van het centraal examen en de rekentoets der kandidaten wordt gedurende ten minste zes maanden na de vaststelling van de uitslag bewaard door de directeur, ter inzage voor belanghebbenden.
Het examen mag dus worden ingezien door belanghebbende, waar leerlingen duidelijk onder vallen. De leerlingen mogen het vervolgens niet meer naar huis nemen, maar kopie wel: Er staat immers niet in de regels dat kopiëren niet mag en dus is het aan de school om hier een beslissing over te nemen. Zoals ook het laks schrijft op haar website:
(Aritkel 57, lid 1). “Hierin staat niet vermeld dat examens mogen worden gekopieerd, slechts dat het gemaakte examenwerk mag worden ingezien. In zo’n geval beslist volgens ons het schoolbestuur. Op de meeste scholen is het niet toegestaan om het examen te kopiëren, wel moet de school de gelegenheid bieden om het werk in te zien zodat je kunt leren van je gemaakte fouten. (laks.nl, 18 mei 2017).
Samengevat
Het volgens de regels dus toegestaan dat leerlingen…
1) …hun antwoorden van het examen inzien (en een kopie ontvangen).
2) …hun antwoorden middels het correctievoorschrift bespreken met de vakdocent.
3) …weten hoeveel punten zij volgens de vakdocent hebben behaald.
Het is dus toegestaan om de resultaten met leerlingen te bespreken; het is niet nodig hier mee te wachten tot de bekendmaking van de normering oftewel de definitieve uitslag van het examen. Het is een norm, een ongeschreven regel, die we onszelf én de leerlingen opleggen, om leerlingen zo lang in spanning te laten. We houden iets geheim zonder dat het enige meerwaarde heeft voor leerlingen, sterker nog: het laat hen langer in spanning en zorgt er voor dat een eventueel herexamen, na een maand ‘niks doen’, alleen maar moeilijk wordt.
De resultaten bespreken
Het bespreken van de verwachte uitslag heeft duidelijk een aantal voordelen:
- Leerlingen krijgen inzicht in hun sterke en zwakke punten
- Leerlingen hoeven minder lang op hun uitslag te wachten (oftewel: leerlingen hebben minder stress)
- Leerlingen kunnen, als dit nodig lijkt te zijn, meteen beginnen met het werken aan een herkansing. Op die manier zijn zij niet 4 weken aan het ‘ontleren’ alvorens zij de draad weer oppakken.
Tot slot zou je ook kunnen betogen dat leerlingen simpelweg het recht hebben op de voorlopige uitslag: het is hun toets. In het verlengde van formatief toetsen en het betrekken van leerlingen bij hun leerproces zou dit niet meer dan een logische stap zijn.
Belangrijk om aan te denken
Alvorens je als docent leerlingen naar school laat komen om het gemaakte CE te bespreken, is het wel belangrijk om over het volgende na te denken:
- Deel de verwachte uitslag schoolbreed: een leerling heeft weinig aan de uitslag van één vak.
- Zijn de examens nog bezig? Dan kan het delen van de uitslag invloed hebben op de nog te maken examens. Om de leerling te beschermen kan het dus handig zijn om hier mee te wachten tot dat alle examens zijn gemaakt.
- Communiceer duidelijk naar je leerlingen dat er nog een 2e correctie komt (of wacht daar op) én dat de normering nog niet bekend is: het behaalde aantal punten is niet altijd een garantie voor een (on)voldoende.
Een manier om het gemaakte CE met leerlingen te bespreken, kan zijn door met de school aan de hand van de 1e correctie de leerlingen in 3 categorieën in te delen en dit te delen met de vakdocenten en mentoren:
1. geen risico (geslaagd),
2. een risico (mogelijk herkansing) en
3. niet gehaald (herkansing of definitief gezakt).
Op die manier kun je als team eenduidig een signaal afgeven en in geval van groep 2. of 3. ook meteen met ouders en leerlingen een plan van aanpak maken.
Examens nakijken met leerlingen? Ja, dat mag – en het wordt hoog tijd ook.
Meer weten? Lees dan ook dit artikel, waarin we verder hier op ingaan.
Mede-oprichter van Vernieuwenderwijs. Daarvoor onderwijskundige in het hoger onderwijs en leraar geschiedenis en maatschappijleer in het voortgezet onderwijs. Praat graag over en is graag bezig met: didactiek, curriculumontwerp, toetsing, leren leren en veranderkunde. Actieve ontwikkelaar, onderzoeker en spreker.
Hoe zit dit met digitaal ce ?
Dag Frank,
Bij het digitaal CE heb je de vragen niet (die moeten geheim blijven). Hierbij is het open bespreken van de antwoorden met leerlingen dus ook lastig en kun je hen geen kopie meegeven. Meer informatie kun je vinden op de website van het CvTE:
https://www.cvte.nl/actueel/nieuws/2017/05/16/reactie-feiten-over-de-digitale-centrale-examens-vmbo-bb-en-vmbo-kb
Ik vind dat je wel erg makkelijk zegt dat, de 4 weken die de leerling moet wachten op de uitslag, veel korter kan en moet. Er zijn vakken die veel gesloten vragen in het examen hebben of die digitaal afgenomen worden waardoor nakijken redelijk vlot gaat. Ik geef biologie maar ik neem aan dat je met maatschappijleer ook behoorlijk wat schrijfwerk te verstouwen krijgt. Wel eens van 120 leerlingen de examens moeten nakijken, terwijl je overige lessen met programma en toetsen ook doorlopen? Om die 120 examens vervolgens ook met je 2e corrector te moeten bespreken? Ik heb collega’s die er zelfs 180 moeten nakijken!
De examens bespreken met de leerlingen vind ik een goed plan, het gaat tenslotte om hen te laten leren van gemaakte fouten en om een indicatie te geven van hoe goed of slecht ze het hebben gemaakt. Dat ze daarna 4 weken moeten wachten op het eindresultaat vind ik geen medelijden waard..
Dag Sharon,
Uiteraard is het niet nodig om ‘medelijden’ te hebben met leerlingen omdat zij 4 weken moeten wachten op het definitieve eindresultaat. Het is niet meer dan logisch gezien de huidige procedure.
Waar het om gaat, is dat wij leerlingen in de tussentijd vaak totaal geen inzicht geven in hoe zij het hebben gedaan. Het gaat dan dus enkel over beoordelen, niet over leren – in tegenstelling tot veel ontwikkelingen die daar wel mee te maken hebben (formatief toetsen, SE’s met leerlingen nakijken, portfolio’s etc.). Het probleem van de duur van het ritueel is, dat leerlingen soms enkele dagen voor het herexamen te weten of zij vol aan te bak moeten. Dat dus na 4 weken ‘ontleren’, terwijl je dit als school vaak al 2-3 weken daarvoor al weet. Dit ook nog eens terwijl leerlingen hun antwoorden mee naar huis mogen nemen (kopie), het correctiemodel kunnen inzien etc.
Ik schrijf in mijn stuk dan ook niet dat leerlingen te lang moeten wachten op de definitieve uitslag, maar vaak überhaupt geen feedback krijgen in de tussentijd. We houden het vaak volledig geheim en dat is onnodig.
Volgens mij bedoelen ze bij artikel 57 toch echt het bewaren van het examenwerk NA de vaststelling van de uitslag. En dan kunnen belanghebbenden het inzien.
Ik kan toch echt nergens vinden dat ik de uitslag (dus de daadwerkelijk behaalde score) wel mag delen, voordat de Nterm bekend is.
Of het een goed plan is… wellicht!!
Dag Hilde,
Artikel 57 is het enige artikel wat over het bewaren en delen van examenwerk gaat, vandaar dat ik het aanhaal. In dit artikel, wat gaat over het bewaren van examenwerk, staat dat het ná het examen inzichtelijk moet blijven. Er is inderdaad niks te vinden over het delen van de score vóór de tijd – enkel over de definitieve uitslag. Dus is het aan scholen om hier zelf een beslissing over te nemen.
Kan ik als leerling iets doen als ik het niet eens ben met het nakijkwerk van leraren. Iets is fout gerekend, waarvan ik denk/weet dat het goed is (mbv het correctievoorschrift), maar de leraar wou er absoluut niets meer van weten…
Dag Demi,
Vervelend! Heb je al aan de leraar gevraagd wáárom hij het toch fout rekent? De leraar is de professional en bepaalt het, maar natuurlijk moet hij het wel kunnen uitleggen.
Mag ik een eindexamen op mijn website plaatsen?
Dag Kevin, ja, dat mag (met bronvermelding)!