Het ‘curriculum’ is een veel gebruikte term. Eigenlijk is het gewoon een een gegeven, als school heb je het nu eenmaal. Maar waartoe dient een curriculum eigenlijk? Waarom is een curriculum nodig, en op welke manier kun je aankijken tegen het gebruik van een curriculum. In dit artikel een blik op de 4 grote curriculum ideologieën, die de basis vormen van veel ideeën over het ‘waartoe’.
Het curriculum
‘Een plan voor het leren’, dat is het curriculum. Hierin staan de doelen, de manier van toetsen van deze doelen, en de activiteiten om op het gewenste niveau te komen. Daaromheen zijn allerlei factoren belangrijk, die duidelijk te zien zijn in het ‘curriculair spinnenweb’:
De verschillende elementen zijn allemaal belangrijk, en voor een goed curriculum zijn deze in balans met elkaar. Daar zit ook meteen een moeilijkheid: met je team moet je daar belangrijke afwegingen in maken, omdat je nu eenmaal niet altijd alles kunt doen wat je graag wil. De keuzes die je daarbij samen maakt doe je meestal op basis van een gezamenlijke visie. Ontbreekt die gezamenlijk visie, dan wordt het ingewikkelder: je blijft dan discussiëren en aanpassen en kunt niet echt tot een gezamenlijke insteek komen.
Maar wat voor soort visies zijn er eigenlijk op het curriculum? Oftewel: waartoe dient een curriculum?
Curriculum ideologieën
In de literatuur is er veel geschreven over deze vraag. Schiro (2013) heeft hierbij de verschillende soorten ideeën en visies naast elkaar gelegd, en komt daarbij tot 4 grote ideologieën over het waartoe van een curriculum. Deze 4 verschillende visies op het waartoe zijn uiteindelijk erg bepalend: ze richten het denken en vormen zo de basis van het inrichten van een curriculum. Soms gebeurt dit bewust, maar vaker onbewust, en daarom is het goed om hier meer kennis van te nemen.
Ideologie 1: Scholar-academic
Staat kennis voorop en wil je dat leerlingen vooral liefde voor je vak krijgen? Dan past dat goed bij de ‘scholar-academic’-ideologie. De voornaamste doelen van deze ideologie zijn kennisverwerving en de overdracht van het culturele erfgoed versterken. Liefde voor het vak staat voorop, en daar is een sterk kennis-curriculum voor nodig.
Ideologie 2: Social efficiency
Volgens de ‘social efficiency’-ideologie is het doel van onderwijs om leerlingen op te leiden tot burgers die goed functioneren in de maatschappij. Daarbij gaat het zowel om vaardigheden rondom burgerschap als om vaardigheden rondom werk. Onderwijs levert daarmee echt een ‘product’ af: een leerling die alles op de juiste wijze heeft leren doen.
Ideologie 3: Learner centered
In de ‘learner-centered’ ideologie wordt uitgegaan van de lerende zelf. Scholen moeten daarbij een plek zijn waar je als leerling iets wilt leren, waar je je veilig voelt en waar je je kunt ontwikkelen op je eigen manier. Het hogere doel is de groei van het individu, passend bij de eigen intellectuele, sociale, emotionele en fysieke kenmerken.
Ideologie 4: Social reconstruction
De ‘social reconstruction’-ideologie richt zich op ‘repareren’. Deze ideologie gaat ervan uit dat de huidige maatschappij niet voor iedereen goed is. Discriminatie en economische achterstanden, maar ook vervuiling en globalisering zorgen ervoor dat er te veel ongelijkheid is. In de toekomst moet dit anders, en het doel is dan ook om leerlingen te helpen zich te ontwikkelen tot kritische en actieve deelnemers van deze ‘nieuwe’ maatschappij.
De ideologieën naast elkaar
Als je de ideologieen naast elkaar zet, zie je de verschillen nog iets scherper. In dit schema is helder te zien wat de verschillende ideeën zijn, bijvoorbeeld over het doel van school of de rol van de docent:
En hoewel het soms lijkt alsof de verschillende ideologieën erg verschillend zijn, zijn ze soms juist ook aanvullend aan elkaar. Onderwijs is niet altijd precies hetzelfde op hetzelfde moment, en dat betekent dus ook dat het waartoe van een curriculum op bepaalde momenten kan verschillen. Sommige onderdelen lenen zich meer voor de ene aanpak dan voor de andere, en daarmee creëer je wellicht ook meer balans in het curriculum zelf.
Wat kan ik hier nu mee?
Het klinkt nog best abstract: een curriculum vormgeven, ideologieën over een curriculum, maar uiteindelijk beïnvloedt dit je lespraktijk vaak direct. Geef je les vanuit je overtuiging dat je het mooiste vak ter wereld aanbiedt en iedereen dezelfde liefde voor bijvoorbeeld natuurkunde zou moeten ontwikkelen? Of ben je bezig om studenten te trainen richting een examen, waarbij je geen marge ziet of voelt om af te wijken van het programma? Wil je misschien juist dat leerlingen meer zelf onderzoeken? Of ben je erg maatschappelijk begaan en stimuleer je leerlingen om bijvoorbeeld mee te doen met een klimaatmars?
Het zijn allemaal beslissingen die volgen uit het denken over het waartoe. Het is daarom interessant om het hier met collega’s ook over te hebben. Dit leidt tot mooie gesprekken die zorgen dat er uiteindelijk meer scherpte en richting in een curriculum komt. Maak daar samen eens tijd voor, en probeer samen een antwoord te vinden op de vraag uit de titel. Want waartoe een curriculum dient is uiteindelijk een vraag die je samen moet beantwoorden.
Wil je hier meer over weten en je verder verdiepen? Lees dan ons boekje ‘Curriculumontwerp in een notendop’, waarin we onder andere uitgebreider ingaan op de ideologieën.
Aan de slag
Ook bezig met Curriculumontwerp?
Bezoek dan ons platform, speciaal voor iedereen die bezig is met het ontwerpen van curricula! Gebruik de gratis toolbox met opdrachten voor het team, lees alle artikelen over curriculumontwerp en/of maak gebruik van de tool Curriculum Playground.
Schiro, M. (2013). Curriculum Theory: Conflicting Visions and Enduring Concerns. SAGE
Peeters, W., & Lucassen, M. (2021). Curriculumontwerp in een notendop. OMJS BV, Uitgeverij.
Van de Akker. (z.d.). Het curriculaire spinnenweb: het leerplan. SLO. Geraadpleegd op 30 september 2021, van https://www.slo.nl/thema/vakspecifieke-thema/kunst-cultuur/leerplankader-kunstzinnige-orientatie/handreiking-schoolleiders/curriculaire-spinnenweb/
Docent, onderwijsontwerper & maker. Altijd veel ideeën, en op zoek naar de verbinding tussen leren, creativiteit en technologie. Onderwijs kan altijd beter, maar mag ook zeker leuker! Mede-oprichter van Vernieuwenderwijs.
Hai Michiel,
Leuk dat je de vier visies naast elkaar zet. Misschien is het ook nodig in het “curriculum van de docenten” om wat tijd te nemen om dit soort dingen te laten beklijven. Het vormt een mooie basis voor speerpunten, teamplannen en het ontwikkelen van lessenreeksen met een hoger doel 🙂
Dank je