Hoge verwachtingen creëeren hogere prestaties, lage verwachtingen creëeren lagere prestaties. De verwachtingen die wij als docent hebben van onze leerlingen en studenten heeft invloed op hun leren. Op welke manier kun je lesgeven vanuit hoge verwachtingen? In dit artikel daarover uitleg en een poster met enkele concrete tips.
De invloed van verwachtingen
Eerder schreven we al een artikel over het Pygmalion-effect (ook wel bekend als het Rosenthal-effect), het naar een mythe vernoemd onderzoek uit 1968 wat aantoonde dat de verwachtingen van docenten invloed hebben op de prestaties van de leerlingen en studenten. In het onderzoek kregen enkele docenten op basis van een test te horen dat bepaalde leerlingen relatief veel wisten en dus goed zouden gaan presteren dat jaar. Aan het einde van het jaar deden ze dat ook – waarbij soms significanten verschillen zichtbaar werden (zie Figuur 1). In werkelijkheid waren de leerlingen willekeurig gekozen en dus moesten docenten iets hebben gedaan in hun manier van lesgeven.
Het gemeten effect van het onderzoek (stijging in IQ punten) was significant. Replicatieonderzoeken laten niet eenzelfde soort effectgrootte zien, maar tonen vrijwel altijd veschillen. Onze verwachtingen hebben dus invloed op de kansen die we leerlingen en studenten bieden. Het gaat hierbij dus niet om ‘optimale cognitieve prestaties’, maar het bieden van ruimte en ondersteuning aan alle leerlingen, zodat zij zich allemaal kunnen ontwikkelen.
Onze verwachtingen worden gevormd door diverse factoren. Belangrijk zijn bijvoorbeeld de voorkennis die we over leerlingen hebben (door een collega of een warme overdracht met de vorige school) en onze eigen ervaringen en overtuigingen over leren, maar ook enthiniciteit en sexe kunnen invloed hebben op hoe we naar leerlingen en studenten kijken (Rubie-Davies, 2014).
Bewust en onbewust
Onze verwachtingen als docente hebben invloed, door ons handelen naar de leerlingen en studenten toe. Dit gebeurt, zo blijkt uit een groot aantal onderzoeken, zowel expliciet (bewust) als impliciet (onbewust). Zo blijken we er als docenten relatief vaak bewust voor te kiezen leerlingen te groeperen op basis van wat ze kennen en kunnen en leerlingen meer keuzes te geven als zij de leerstof goed beheersen.
Anderzijds wijzen we leerlingen waarvan we lage verwachtingen hebben bijvoorbeeld onbewust relatief vaak op de regels, maken we minder leuk contact en geven we sneller de beurt een een ander als ze een onjuist antwoord geven, terwijl we in dit laatste geval bij leerlingen met hoge verwachtingen eerder geneigd zijn om door te vragen om zo leerlingen te helpen tot het antwoord te komen.
Hoe kun je nu in de les aan de slag met hoge verwachtingen? Recent schreven we al een artikel met daarin een vragenlijst over hoge verwachtingen om eens voor jezelf na te gaan of om samen met collega’s in te vullen en te bespreken. In datzelfde artikel vind je ook een lijst met concrete handelingen die hoge en lage verwachtingen. Als aanvulling op beide documenten hieronder een poster met zeven concrete lestips.
Poster
Download hieronder de poster met daarop zeven concrete tips. Hang deze op de docentenkamer of ga met collega’s over de onderwerpen in gesprek over de onderwerpen.
Rubie-Davies, C. (2014). Becoming a high expectation teacher: Raising the bar. Hoboken: Routledge.
Mede-oprichter van Vernieuwenderwijs. Daarvoor onderwijskundige in het hoger onderwijs en leraar geschiedenis en maatschappijleer in het voortgezet onderwijs. Praat graag over en is graag bezig met: didactiek, curriculumontwerp, toetsing, leren leren en veranderkunde. Actieve ontwikkelaar, onderzoeker en spreker.