Motivatie is een erg belangrijk aspect van het leren. Een goede motivatie kan het leren versterken evenals dat een minder goede motivatie het leren kan doen afnemen. Tegelijkertijd is het ook een erg complex aspect. Het is niet voor niets één van de meest onderzochte onderwerpen binnen het onderwijs. Hoe zorg je nu voor een goede motivatie in en rondom je lessen? In dit artikel gaan we in op motiverende breinprincipes én kun je een poster downloaden om jezelf en collega’s te inspireren.
Motivatie
Eerder schreven we al een uitgebreid artikel over het waarom, wat en hoe van motivatie. Dit hebben we later aangevuld met een artikel over de motivation-achievement cycle. In beide artikelen benaderen we motivatie vanuit de cognitieve psychologie.
Kijken we meer naar de ‘hard wired’ kant van motivatie, oftewel de primaire werking van ons brein, dan zou je motivatie ook kunnen omschrijven als een overlevingsmechanisme (Jensen & McConchie, 2020). Van kinds af aan zijn we gemotiveerd om te leren wie we kunnen vertrouwen en wie niet. Ook zijn we gemotiveerd om te willen weten of iets eetbaat is of niet (Kim et al., 2017), we willen veiligheid, willen er bij horen (Cillessen & Rose, 2005), vinden autonomie belangrijk, etc. Onze leeftijd is erg bepalend over wat we belangrijk vinden oftewel wat ons motiveert.
Al hoewel per leeftijd verschilt wát ons motiveert, is de werking achter hoe we worden gemotiveerd altijd hetzelfde. Alle vormen van motivatie zijn sterk verbonden aan dopamine, noradrenaline en cortisol.
Werking van het brein
Wanneer we succes ervaren of verwachten, laat ons brein dopamine vrij (Lloyd & Dayan, 2015). Dit zelfde gebeurt als we daarvoor een beloning krijgen. We krijgen een dus een prettig gevoel bij succes. Om deze herinnering op te slaan, hebben we dan weer noradrenaline nodig (Unsworth & Robison, 2017): deze neurotransmitter helpt om onze alertheid en concentratie te vergroten, bijvoorbeeld als iets spannend is. Daarnaast helpt het om nieuwe informatie vast te leggen in het langetermijngeheugen. Tot slot biedt cortisol, ook wel het stresshormoon genoemd, de nodige energie om moeilijkheden te overwinnen (Corbett et al., 2017). Deze drie neurotransmitters spelen dan ook een belangrijke rol bij motiverende breinprincipes.
Motiverende principes
Hoe kun je goed je leerlingen of studenten motiveren? Of je het nu zoekt in diverse boeken over motivatie of boeken over brein en leren, bronnen bezoekt via Google of het vraagt aan ChatGPT: er komen veel motiverende principes naar voren. Voorbeelden zijn: nieuwsgierigheid, relevantie, anticipatie, zintuigelijk rijk, actieve verwerking, emotie, sociale interactie, voorspelling, succeservaring, creatie, autonomie, competentie, relatie en zo nog veel meer. Vaak zijn het synoniemen of overlappen één of meer van deze principes. Eerder schreven we zo ook al over 3 motiverende breinprincipes. Op zoek naar een meer concrete indeling, zijn de motiverende principes in te delen in twee categorieën (Rommelse et al., 2014): structurerende en activerende principes.
Structurerende principes
Structurende principes vormen de basis van het leerproces en sterken zo de motivatie. Voorbeelden van structurerende principes zijn het activeren van de voorkennis, het bieden van actieve herhaling en creëren van focus bij leerlingen of studenten. Met name doordat ons brein continu aan het voorspellen is, bieden structuur en routine de nodige rust om tot goed leren te kunnen komen. Dit helpt bijvoorbeeld om eerder succeservaring te krijgen, wat ook weer motiverend werkt.
Activerende principes
Activerende principes stimuleren de motivatie en betrokkenheid. Voorbeelden van activerende principes zijn het prikkelen van de nieuwsgierigheid (mede door vragen vanuit verwondering), inspelen op de emoties en aanzetten tot creatie. Door ons brein aan te zetten worden leerlingen of studenten geprikkeld om meer te willen leren over de leerstof, oftewel kan hun motivatie gesterkt worden. Bovendien zorgt het voor actieve verwerking, waardoor de leerstof beter beklijft – toch wel het hoofddoel van leren.
Poster 6 motiverende breinprincipes
Op basis van de diverse bronnen hebben we 6 motiverende breinprincipes gekozen: nieuwsgierigheid, relevantie, voorspelling, zintuigelijk rijk, creatie en emotie. Het zijn veelal complementaire, activerende breinprincipes, waarbij de benamingen naar ons idee kort maar krachtig dekken hoe je in en rondom je les gebruik van kunt maken. Bij ieder breinprincipe hebben een korte omschrijving en enkele lestips toegevoegd. Tevens hebben we middels de qr-code een verwijzing naar dit artikel toegevoegd. Bekijk en download hieronder de poster om jezelf en collega’s te inspireren.
Podcast
Meer weten over de bovenstaande zes principes? Luister dan naar aflevering 19 van De Wijsneuzen – onze podcast, waarin we ingaan op de zes motiverende breinprincipes. Veel luisterplezier!
Meer over motivatie?
Wil je graag meer weten over motiverende breinprincipes of motivatie in het algemeen? Of er actief mee aan de slag? Bekijk dan één of meer van de volgende artikelen, allemaal terug te vinden op onze motivatie pagina:
- Lees hier alles over het waarom, wat en hoe van motivatie of de motivation-achievement cycle.
- Op welke manier kun je goed voldoende vrijheid bieden? Luister naar onze podcast over autonomie of lees dit artikel over een gedeelde taal over autonomie.
- Benieuwd naar de motivatie van jouw leerlingen of studenten? Bekijk dan deze vragenlijsten om motivatie te meten.
- Meer weten over de zelfdeterminatie-theorie? Bekijk dan deze video van Barend legt uit, waarin het in enkele minuten wordt uitgelegd.
Meer van dit soort posters of vragenlijsten? Bekijk dan onze pagina met downloads.
Cillessen, A. H., & Rose, A. J. (2005). Understanding popularity in the peer system. Current Directions in Psychological Science, 14(2), 102–105.
Corbett, B., Weinberg, L., & Duarte, A. (2017). The effect of mild acute stress during memory consolidation on emotional recognition memory. Neurobiology of Learning and Memory, 145, 34–44.
Jensen, E. & McConchie, L. (2020). Brain-Based Learning, Teaching the way students really learn. Corwin, Londen.
Lloyd, K., & Dayan, P. (2015). Tamping ramping: Algorithmic, implementational, and computational explanations of phasic dopamine signals in the accumbens. PLoS Computational Biology, 11(12), e1004622.
Kim, B. R., Chow, S. M., Bray, B., & Teti, D. M. (2017). Trajectories of mothers’ emotional availability: Relations with infant temperament in predicting attachment security. Attachment & Human Development, 19(1), 38–57.
Rommelse, N. G. Dirksen, M. de Boer, H. Möller, & J. Willemse (2014). Breindidactiek. Helpen leren met breinkennis . Kind Adolesc 37, 130–132 (2016). https://doi.org/10.1007/s12453-016-0114-7
Mede-oprichter van Vernieuwenderwijs. Daarvoor onderwijskundige in het hoger onderwijs en leraar geschiedenis en maatschappijleer in het voortgezet onderwijs. Praat graag over en is graag bezig met: didactiek, curriculumontwerp, toetsing, leren leren en veranderkunde. Actieve ontwikkelaar, onderzoeker en spreker.