Inmiddels kent praktisch elke docent ChatGPT. Een aantal jaren geleden leek het nog toekomstmuziek, vorig jaar leek het op een leuke ‘gimmick’ en inmiddels is Kunstmatige Intelligentie (of: AI in afkorting) echt bruikbaar gereedschap geworden. Door de enorm snelle, en deels onverwachte, ontwikkeling van de verschillende ‘Large Language Models’ zoals ChatGPT hebben we het gevoel dat AI een grote impact gaat hebben. Op de wereld in het algemeen en daarmee direct ook op het onderwijs. Wat staat ons als onderwijs dus te wachten?
AI op dit moment: slim… of?
Fantastische teksten en prachtige afbeeldingen worden er op dit moment gegenereerd door verschillende soort AI’s. Op basis van de enorme hoeveelheid data die er online te vinden is, bouwen deze digitale systemen een eigen nieuwe werkelijkheid. En hoewel het enorm bijzonder is hoe goed dit werkt: het blijven eigenlijk relatief ‘domme’ algoritmes. Heel kort door de bocht: het algoritme achter ChatGPT (en andere ‘Large Language Models, LLM’) is vooral gericht op het voorspellen van woord-relaties. Simpel gesteld: welk woord komt vaak samen voor in een antwoord? Daarbij zijn er drie factoren die van belang zijn:
- De kwaliteit én kwantiteit van de data waarop het model ‘getraind’ is.
- De hoeveelheid computerkracht die beschikbaar is om het antwoord te berekenen
- Het model/algoritme wat ingezet wordt
Opvallend daarbij is dat het algoritme in de basis al sinds 2017 beschikbaar is. Het grote verschil met nu: de data waarop het getraind is en vooral de enorme hoeveelheid rekenkracht die ingezet wordt. Hierdoor lijkt de technologie veel intelligenter geworden, maar in realiteit is het vooral veel sneller en omvangrijker.
Deze technologie kent daarbij echter wel een grote beperking: alles is gebaseerd op aanwezige data in het systeem. ChatGPT kan een vraag juist beantwoorden, omdat deze vraag al vele malen online gesteld én beantwoord is. In sommige gevallen is dat geen probleem: tijdloze vragen blijven min of meer dezelfde antwoorden nodig hebben. Maar wat als het gaat om de ondersteuning bij een nieuw ‘probleem’ of fenomeen? Daar heeft een LLM op dit moment geen goed antwoord voor.
De volgende stap: redeneren
Hoewel ChatGPT nu al veel indruk maakt, wordt er achter de schermen hard gewerkt aan de volgende stap: een AI die zelf kan redeneren. Want een chatbot die overal antwoord op geeft is leuk, een systeem wat zelf oplossingen kan bedenken is veel interessanter. Maar ook: veel spannender!
Wat als een systeem zelf oplossingen kan bedenken voor wiskundige problemen? Of er diep inhoudelijk onderzoek gedaan kan worden naar scheikundige of natuurkundige fenomenen? Een systeem wat daadwerkelijk voor nieuwe kennis zorgt, in plaats van oude kennis te recyclen in hapklare antwoorden voor ons? Het is niet voor niets dat er inmiddels ook een grote groep belangrijke mensen in de tech-wereld hard aan het waarschuwen is voor de snelle vooruitgang.
Want stel je voor: met toegang tot praktisch alle kennis én een bijna onbeperkte rekenkracht: waartoe zou dan de eerste versie van zo’n systeem in staat zijn? En waartoe de tweede, derde of vierde versie? Wat wordt dan de impact? Dit punt, ook vaak ‘singularity’ genoemd wordt in de snelste voorspellingen geschetst tussen de jaren 2026-2029.
Toekomstmuziek, maar toch…
Hoewel het nu dus nog puur fictief klinkt, is het wel interessant om hier vast over na te denken: want waartoe leiden we onze leerlingen en studenten eigenlijk op, wanneer een groot gedeelte van het werk gedaan kan worden door een slimme bot? Hoe ziet een wereld er uit waarin alle content (afbeeldingen, tekst, muziek, video, en meer) gegenereerd zou kunnen zijn door een slim algoritme? Welke keuzes maak je écht zelf als je telefoon (of ander persoonlijk device) de hele dag letterlijk meekijkt?
Wat zou dit dan voor impact kunnen hebben? Een aantal denkrichtingen waarbij we geprobeerd hebben om een aantal grote thema’s door te denken. Oftewel: volledig fictief, maar wellicht wél interessant om over na te denken, met collega’s over te sparren of met studenten/leerlingen te bespreken. 2026 is al bijna om de hoek…
Wat is straks een computer?
Waar gebruik je op dit moment vooral een device (lees: smartphone, tablet, laptop, PC) voor? Naast communiceren en media ben je vaak bezig met complexere taken. Denk alleen al aan het gebruik van excel! Maar wat als een slimme digitale assistent dit werk voor je kan doen? Je stelt de vraag, geeft aan welke data er nodig is en op de achtergrond wordt alles verwerkt, zonder dat je daarbij zelf door een excel-sheet hoeft te klikken? Als je dit doordenkt: waar heb je dan straks een computer voor nodig?
Moeten we nog leren lezen en schrijven?
Op dit moment is het gebruik van je stem nog niet optimaal om met een device in gesprek te gaan. Maar wat als dit wel goed werkt? Een slimme digitale assistent die alles voor je kan schrijven, of alles wat geschreven is kan voorlezen, kan vertalen of op een andere manier kan uitleggen: moet je dan nog zelf kunnen lezen of schrijven? En hoe zit dit met andere secundaire kennis en vaardigheden?
Wat is onze relatie met technologie?
Op dit moment is technologie echt een hulpmiddel, waarbij het soms nog extra tijd lijkt te kosten. Maar zou technologie ooit een soort ‘menselijke status’ kunnen krijgen? Wanneer een slim model zelf kan denken, verdient dit dan niet net zoveel status als wij mensen? Het zijn dan geen middelen meer die we inzetten, maar praktisch collega’s. En als je dit verder denkt: kunnen er dan ook echte relaties ontstaan?
Waarvoor ga je naar school?
Als kennis overal op te roepen is, en er een enorme hoeveelheid rekenkracht ingezet wordt om continu complexe problemen op te lossen… waar dient school dan eigenlijk voor? Voor welke maatschappij of wereld worden leerlingen en studenten dan opgeleid? Welke vaardigheden zijn (nog) nodig, welke toekomstperspectief is er? Stel dat praktisch alle banen ‘opgelost’ worden door een dergelijk slim model… Waar studeer of leer je dan voor?
En jij?
Interessante denkrichtingen, die vast impact gaan hebben in het onderwijs. En of dit nu heel fictief is of niet: het zet aan tot denken. We zullen daarbij nooit helemaal voorbereid zijn op wat er komen gaat, maar het kan geen kwaad om soms even stil te staan bij de mogelijke trends en deze door te denken. De ideeën over de toekomst zeggen namelijk ook veel over je huidige visie, en het helpt om dit te (blijven) bespreken met collega’s.
Meer weten over dit ’toekomstdenken’? Lees dan vooral dit artikel van Linda. Meer over de huidige functionaliteiten van ChatGPT? Lees dan hier de artikelen van Leon en Wessel.
Docent, onderwijsontwerper & maker. Altijd veel ideeën, en op zoek naar de verbinding tussen leren, creativiteit en technologie. Onderwijs kan altijd beter, maar mag ook zeker leuker! Mede-oprichter van Vernieuwenderwijs.